Omgaan met kanker

Hoe gaan we om met de diagnose?

Coping, of met de diagnose omgaan, kan op een actieve of een passieve manier. Bij actieve coping, pak je de problemen aan. Je gaat ze niet uit de weg.

Voorbeelden van actieve coping

  • Realistisch blijven of je verwachtingen bijstellen

    Je aanvaardt de ziekte en de uitdagingen die erbij horen. Je ziekte kan op verschillende manieren evolueren. Zo ben je beter voorbereid op de stress die bij veranderingen hoort. De ziekte en de gevolgen ontkennen, vraagt veel energie. Het kan je uitputten.

  • Naar zingeving zoeken

    Als je kanker hebt, is het normaal dat je nadenkt over de zin van het leven. Je vindt andere dingen dan vroeger belangrijk. Je kunt doelen die je op lange termijn nog wilt bereiken, omzetten naar doelen op kortere termijn. Met je mantelzorger praten over de zin van jullie leven, doet zeker deugd.

  • Iets nalaten

    Veel mensen willen na de diagnose van kanker een aandenken aan zichzelf nalaten. Dat geeft troost: zo blijven ze in het leven van hun familie en vrienden. Enkele voorbeelden:

    • Schrijf een brief of een verhaal over je leven.

    • Maak een video met speciale herinneringen.

    • Stel een fotoalbum samen.

    • Verken de geschiedenis van je familie via een stamboom.

    • Maak een lijst van je favoriete muziek.

    • Verzamel je favoriete recepten in een boek.

    • Maak je eigen kunstwerk.

  • Je goed informeren over je medicatie

    Je krijgt misschien verschillende types medicijnen. Soms is het moeilijk om dat allemaal bij te houden: er komen medicijnen bij, de dosering wordt anders, sommige medicijnen hoef je niet meer te nemen.
    Maak een lijst waarin je de medicijnen bijhoudt, waarom je ze neemt en of er bijwerkingen zijn. Dat kun je dan bespreken met je artsen.

  • Gezond blijven leven

    Kleine veranderingen kunnen ervoor zorgen dat je gezonder leeft. Bijvoorbeeld andere voeding of meer beweging. Bespreek die veranderingen eerst met je huisarts.

Wil je meer weten over actief omgaan met kanker?

Voorbeelden van passieve coping

Je kunt ook passief omgaan met de diagnose. Je laat de situatie zoals ze is en vermijdt of ontkent bepaalde problemen. Dat is niet per se slecht. Wil je vooral denken aan zo lang mogelijk leven? Dan kan ontkenning of afleiding werken. Anders is het wellicht niet de beste manier om met kanker om te gaan.

  • Familie en vrienden vermijden

    In periodes met stress is sociaal contact soms te moeilijk. Dan vermijden sommige patiënten contact, zelfs met goede vrienden of familie. Je af en toe afzonderen is normaal, maar doe toch zoveel mogelijk mee aan sociale activiteiten. Anders raak je snel geïsoleerd en worden de problemen groter. Door sociaal contact voel je je meer ondersteund, aanvaard en veilig.

  • Totale ontkenning

    Sommige mensen ontkennen volledig dat zijzelf of hun partner kanker hebben. Daardoor heb je wat tijd om het slechte nieuws te verwerken, maar blijven ontkennen, kan schadelijk zijn. Je stelt dan bijvoorbeeld afspraken of beslissingen over behandelingen uit.

  • Middelenmisbruik

    Sommige patiënten roken of drinken om de stress te verlichten. Dat kan de relatie met je familie en vrienden schaden. Het is ook slecht voor je gezondheid. Het kan ervoor zorgen dat je dingen verkeerd inschat. Het wordt dan moeilijker om belangrijke beslissingen te nemen.

  • Overwerken

    Veel werken kan goed zijn: je leert dingen bij, je blijft bezig en je ziet andere mensen. Maar te veel werken kan ook een manier zijn om de kanker en de problemen te vermijden. Probeer allebei om een gezond evenwicht te houden tussen werk en privéleven. Werk je te hard, dan ben je minder vaak bij je familie en vrienden. Je slaapt en eet minder. En je zorgt minder goed voor jezelf.

Oefening

Bespreek hoe jij en de ander met de ziekte omgaan. Is het eerder actief of passief? Denk eraan: actieve of passieve coping is niet altijd goed of slecht. Het kan ook veranderen.

Praat erover met elkaar. Dan kan je elkaar helpen als dat nodig is.

Dit kan een moeilijke oefening zijn!

-> Terug naar boven

Zijn mijn gevoelens rond de kanker 'normaal'?

Meer weten over emoties rond kanker?

• Emoties en kanker: www.kanker.nl/artikelen/emoties-en-kanker

-> Terug naar boven

Kanker heeft niet alleen gevolgen voor de gezondheid. Het zorgt ook voor veel emoties, zowel bij de patiënt als bij de mantelzorger. Die emoties kunnen elke dag veranderen en zelfs elk uur. Je reageert op een ervaring die je leven verandert. Soms voel je allebei hetzelfde, soms helemaal iets anders. Dat hoort bij omgaan met kanker.

Die emoties zijn soms moeilijk te verwoorden. Misschien vraag je je af of de ander echt begrijpt wat je voelt. Of je wilt hem of haar niet belasten. Je gevoelens aan de ander kunnen uitleggen, helpt om steun te krijgen of te geven. Ga na of je deze veel voorkomende emoties bij jezelf en de ander herkent:

Boosheid

Veel mensen zijn boos op de kanker, omdat hij is teruggekomen of omdat hij je leven verstoort. Misschien ben je boos op de dokter die het je verteld heeft, of op de hele wereld. Je vraagt je misschien af: ‘Waarom overkomt dit mij, ons?’ Soms weet je niet eens waarom je boos bent.

Angst

Hoor je dat de kanker terug is of uitgezaaid is? Dan kan je heel bang worden over je toekomst samen, of voor de dood. Je maakt je zorgen om je werk, de kosten en de toekomst. Misschien ben je bang hoe anderen zich voelen en met de situatie omgaan. Minder controle over je leven te hebben, kan je bang maken.

Schuldgevoelens

Sommige mensen geven zichzelf de schuld voor de kanker. Maar meestal weten we niet waarom kanker uitzaait of een behandeling niet werkt. Misschien maak je je zorgen om de gevolgen van de ziekte voor je familie. Of je voelt je schuldig omdat ze voor je moeten zorgen.

Als partner of echtgenoot kun je je schuldig voelen, omdat je de situatie niet kunt veranderen. Of omdat je minder tijd hebt voor andere mensen.

Eenzaamheid

Zelfs al heb je veel vrienden en familie, toch kan je je alleen voelen. Misschien denk je dat niemand begrijpt wat jij meemaakt. Dat is normaal. Misschien hebben je familie en vrienden het moeilijk met de diagnose en vermijden ze jou.

Als mantelzorger zie je je vrienden minder vaak of doe je minder fijne activiteiten. Misschien voel je je wat vergeten, omdat de meeste zorg en aandacht naar de patiënt gaat.

Machteloosheid

Na een ernstige diagnose voelt het misschien alsof je niet veel aan de situatie kunt veranderen. Je volgt het advies van de dokter en wacht af. Je krijgt langzaam het gevoel dat je de controle over je eigen leven verliest.

Verdriet

Je kunt verdrietig zijn over de kanker, de toekomst en het verlies van je gezondheid of je geliefde. Verdriet is normaal, maar bij sommigen wordt dat gevoel na een tijd sterker.

Heb je geen zin om normale activiteiten te doen? Zoek snel hulp om de situatie beter aan te kunnen. Wil je professionele hulp voor jezelf of je geliefde? Vraag het aan je zorgteam.

Tip: Lees verhalen van andere mensen met kanker en hun mantelzorgers. Praat ermee in (online) praatgroepen. Wellicht herken je veel uit je eigen situatie.

Hoe ga ik om met mijn gevoelens?

Zoek professionele hulp

Heb je het gevoel dat je je gevoelens niet alleen kunt verwerken en dat je familie
en vrienden je niet kunnen helpen? Vraag dan extra hulp aan een professionele zorgverlener. In en buiten het ziekenhuis kun je terecht bij organisaties en zorgverleners, zoals een psycholoog, je onco-coach of een maatschappelijk werker.

Weet wat je energie geeft

Probeer terug te denken aan een situatie waarin je even verdrietig, boos ... was als nu. Wat hielp je toen of wat gaf je moed? Gebruik die kracht nu ook.

Krijg meer controle

  • Zoek correcte informatie over de kanker, bijvoorbeeld op www.allesoverkanker.be

  • Hou een emotiedagboek bij. Laat het alarm op je telefoon om de paar uur afgaan. Schrijf dan kort wat je dan aan het doen bent en hoe je je voelt.

  • Praat met andere mensen met kanker of hun mantelzorgers. Er zijn veel groepen voor mensen met kanker en hun mantelzorgers.

-> Terug naar boven

Helaas is daar geen juist antwoord. Alle mensen reageren anders. Andere patiënten en hun omgeving vonden deze tips alvast interessant.

Deel je emoties

Mogelijk merken je familie en vrienden niet dat je het moeilijk hebt. Misschien vragen ze alleen hoe het fysiek gaat. Het helpt om te praten als je het moeilijk hebt en te delen hoe je je voelt.

Geef jezelf tijd

Het kan wat tijd vragen om je gevoelens te verwerken. Geef jezelf die tijd. Zeg je familie en vrienden wanneer je bepaalde activiteiten of onderwerpen aankunt of juist niet.

Hoe ga ik om met stress?

Stress heb je als je mentaal, fysiek of emotioneel onder druk staat. Af en toe stress hebben is normaal. Heb je veel of lang stress, dan kan je problemen met je gezondheid krijgen. Je herstelt ook trager.

Stress kan je fysiek voelen, bijvoorbeeld veel hoofdpijn, hoge bloeddruk of problemen met je hart. Het kan zich ook psychologisch of emotioneel uiten: je bent altijd moe, je kunt moeilijk slapen of je bent heel gevoelig voor sommige dingen.

Een ziekte als kanker zorgt vaak voor veel stress. Extra stress kan het nog moeilijker maken om met kanker om te gaan: op het werk, in de familie, door financiële zorgen, dagelijkse zorgen...

Kleine veranderingen kunnen vaak zorgen voor minder stress. Bespreek deze tips om de stress voor allebei te verminderen:

  • Ken je grenzen

    Vraagt iemand je een taak te doen en heb je geen tijd, energie of interesse? Weiger dan beleefd en voel je niet schuldig. Neem op het werk geen projecten aan die je job te zwaar maken. Kanker verandert je leven, dus concentreer je op de dingen die het belangrijkst zijn.

    Vind je het moeilijk om ‘nee’ te zeggen? Vraag dan wat je in de plaats kunt doen, zoals een kleiner deel van de taak. Of vraag meer tijd om de taak uit te voeren.

  • Durf hulp te vragen

    Meestal willen familie en vrienden helpen. Bedenk bij welke taken je hulp wilt: boodschappen doen, eten maken, met de hond wandelen, een kind van school halen ...

  • Durf nee te zeggen

    Sommige mensen willen de hele tijd bij je zijn om te helpen, maar je vindt dat niet altijd fijn. Bedank hen. Zeg dat je graag alleen wil zijn of dat je die taak zelf kan doen.

  • Rangschik je taken

    Maak een lijst van taken die je vaak moet doen, zoals werk en huishoudelijke taken. Zet bovenaan de dingen die je moet doen en die je heel belangrijk vindt. Rangschik ook de andere taken. Heb je geen tijd om alles te doen? Begin dan met de taken bovenaan je lijst.

  • Splits taken op in kleinere stappen

    Zo kun je makkelijker problemen aanpakken. Poets bijvoorbeeld elke dag één of twee kamers, in plaats van je hele huis op één namiddag.

  • Zoek hulp voor administratieve zaken

    Vraag advies aan een maatschappelijk werker of financieel adviseur over verzekeringen, administratie, financiën, een opname in het ziekenhuis, ziekteverlof ... Wacht niet met hulp te zoeken, want zulke problemen worden snel groter.

  • Probeer vaak te bewegen

    Af en toe bewegen kan helpen tegen de stress. Ga bijvoorbeeld meerdere keren per week een halfuur wandelen. Twijfel je over hoe vaak je mag bewegen? Bespreek het met je zorgverleners.

  • Ga naar buiten

    Als je kunt, ga dan wandelen in een park of in de natuur. Zon, frisse lucht en de geluiden van de natuur kunnen je dag beter maken.

  • Spreek af met familie of vrienden

  • Probeer genoeg te rusten en te slapen

    Rusten en slapen heb je nodig om gezond te blijven.

  • Doe iets ontspannends en probeer nieuwe dingen uit die je leuk lijken

    Probeer dagelijks activiteiten te doen die je graag doet en die je ontspannen. Bijvoorbeeld: een boek lezen, in de tuin werken of naar muziek luisteren. Ga naar je favoriete restaurant of bekijk je favoriete reeks op tv.

Tip: relaxatie tegen stress

Veel mensen doen aan relaxatie om de stress te verminderen. Dat kun je in een paar sessies leren bij een consulent. Veel ziekenhuizen en kankercentra organiseren ook cursussen relaxatie, zowel voor patiënten als voor mantelzorgers.

Meer weten over relaxatie?

-> Terug naar boven

Hoe kan ik gezond blijven leven?

Hoe vind je een evenwicht in je voeding op moeilijke dagen?

  • Varieer je maaltijden en ingrediënten zoveel mogelijk. Zo krijg je de nodige voedingsstoffen binnen om op krachten te blijven.

  • Veel mensen met kanker hebben ‘s morgens meer eetlust. Eet dus ’s morgens meer, vooral wat je lekker vindt.

  • Voel je je niet zo goed en kun je niets eten? Maak je niet te veel zorgen. Probeer kleine hoeveelheden te eten als het terug lukt.

  • Plan of bereid lekkere maaltijden. Maar aanvaard ook de ontgoocheling als een van beiden geen eetlust heeft. Dat is vrij normaal en je weet nooit wanneer dat zal zijn. Probeer je daar niet boos over te maken.

  • Heb je geen eetlust? Drink dan zoveel mogelijk water. Water bevordert de algemene werking van je lichaam. Maak er een goede gewoonte van en zorg dat je altijd een fles water bijhebt.

  • Misschien drink je af en toe graag een glaasje alcohol. Daar is niets mis mee, maar beperk het tot een minimum. Drink geen alcohol als je artsen dat afraden.

Meer weten over voeding?

Voeding bij kanker: blijven eten en ervan genieten: https://www.kanker.be/patientenhulp/voeding-bij-en-na-kanker

Bewegen

De kans is groot dat je moe bent van de kanker en de behandeling. Je wil dan vooral veel rusten en weinig bewegen. Toch kun je net minder moe worden door meer te bewegen. Dat geldt ook voor jou als mantelzorger. Ook al heb je niet veel tijd of energie.

Waarom is bewegen goed?

  • Je voelt je minder moe. Als je meer energie hebt, kun je je dagelijkse activiteiten blijven doen.

  • Bewegen of sport kan leuk zijn en je ontspannen. Het helpt je om niet aan de kanker te denken.

  • Het is goed voor je gezondheid. Je slaapt beter, hebt minder stress en je denkt helder.

  • Beweeg je vaak? Dan heb je minder kans op bijwerkingen, zoals moe of misselijk zijn, beschadiging van de zenuwen, vochtophoping of botontkalking.

  • Samen bewegen kan je dichter bij elkaar brengen. Je kunt elkaar motiveren.

    Maar misschien vraag je je af: hoe begin ik eraan? Hoe vaak mag ik bewegen? Vraag je arts naar een programma om te bewegen. Mogelijk voorziet het ziekenhuis ook kinesitherapie op maat.

    Ook als mantelzorger kun je met de kinesitherapeut ook een plan om te bewegen opstellen. Vraag iemand anders om enkele van je taken over te nemen, zodat je kan sporten. Kies iets wat je fijn vindt, bijvoorbeeld wandelen, zwemmen, paardrijden of dansen.

Tips om te bewegen

  • Probeer de hele dag door te bewegen. Doe bijvoorbeeld oefeningen in bed of op je stoel. Gebruik de trap. Kun je dat niet meer alleen? Vraag familie of bezoekers om je te helpen.

  • Beweeg 3 keer per dag 10 minuten, in plaats van één keer 30 minuten. Maak liever zes korte wandelingen per dag dan één lange.

  • Lig zo weinig mogelijk in bed. Gebruik je bed alleen om te rusten.

  • Draag stevige schoenen om te vermijden dat je valt. Gebruik je meestal een hulpmiddel? Neem dat dan mee als je ergens naartoe gaat.

  • Stap naar de winkel of fiets even. Laat de auto af en toe in de garage.

  • Zelfs in de tuin werken is bewegen. Er is altijd van alles te doen: gras maaien, onkruid wieden ...

  • Probeer 20 minuten vroeger op te staan en ga wandelen. Zo begin je de dag fit!

  • Heel wat organisaties bieden activiteiten aan, zowel voor mensen met kanker als voor mantelzorgers.

Gezond leven kan voor patiënt en mantelzorger een goede manier zijn om met kanker om te gaan. Je voelt je beter, je hebt minder stress en je voelt je minder onzeker.

Je kon al lezen dat sociale contacten belangrijk zijn om gezond te leven. De volgende tips gaan over gezonde eetgewoonten en actief blijven.

Opmerking: sommige tips zijn haalbaarder dan andere. Dat hangt af van je ziekte en je conditie. Helpen de tips jou niet? Vraag dan advies aan je behandelende arts of een diëtist.

Voeding

Als we ons niet goed voelen of voor een zieke zorgen, letten we vaak minder op onze voeding. Toch is het belangrijk om gezond te blijven eten en zo lang mogelijk van je maaltijden te blijven genieten.

Een perfect eetpatroon bestaat niet. Sommige dagen kan je misschien niet eten. Dat kan komen door de behandelingen die je krijgt, door de stress of door je werk. Op andere dagen eet je goed.

Hoe ga ik om met mijn nieuwe rol?

Moet je plots voor iemand zorgen of heb je zelf zorg nodig? Dan verandert je rol in je relatie of in je familie. Soms brengt het je dichter bij elkaar en versterkt het jullie relatie. Anderen missen hun relatie van voor de kanker.

Was je heel zelfstandig? Dan kun je het moeilijk hebben als anderen voor jou zorgen. Heb je nooit voor iemand gezorgd? Dan voelt je nieuwe rol als mantelzorger misschien ongemakkelijk.

Tips:

  • Weet je niet goed wat je kan doen als mantelzorger? Informeer je over de ziekte. Dat geeft je meer zelfvertrouwen. Lees boeken, ga mee naar afspraken. Bedenk op voorhand wat je wilt vragen aan de zorgverleners.

  • Voel je je ongemakkelijk bij het wassen en aankleden? Vraag thuishulp aan om taken over te nemen.

  • Laat de persoon met kanker bepaalde dingen zelf doen. Zo krijgt die toch een gevoel van controle. Denk allebei aan je grenzen.

  • Geef elkaar voldoende tijd om te wennen. Het is normaal dat je tijd nodig hebt om je aan te passen aan zo’n grote verandering.